فیلم Fanny and Alexander 1982

فیلم فانی و الکساندر که در سال 1982 به مدت 5 ساعت برای تلویزیون سوئد منتشر شد و بعدها به 180 دقیقه برای نمایش سینمایی ویرایش گردید، به عنوان آخرین فیلم اینگمار برگمان در نظر گرفته می‌شود. هرچند این کارگردان بزرگ 25 سال دیگر به حیات خود ادامه داد و پروژه‌های کوچکی را نوشت و کارگردانی کرد، اما فانی و الکساندر هنوز هم می‌تواند به...

فیلم فانی و الکساندر که در سال 1982 به مدت 5 ساعت برای تلویزیون سوئد منتشر شد و بعدها به 180 دقیقه برای نمایش سینمایی ویرایش گردید، به عنوان آخرین فیلم اینگمار برگمان در نظر گرفته می‌شود. هرچند این کارگردان بزرگ 25 سال دیگر به حیات خود ادامه داد و پروژه‌های کوچکی را نوشت و کارگردانی کرد، اما فانی و الکساندر هنوز هم می‌تواند به عنوان نقطه عطفی بزرگ در دهه‌ها سینمای افسانه‌ای به شمار آید. این فیلم به دو دغدغه بزرگ کارنامه برگمان، یعنی عدم وجود خدا و شکاف‌های غیرقابل عبور میان انسان‌ها می‌پردازد، اما نتیجه به طرز شگفت‌انگیزی زندگی‌بخش است. فانی و الکساندر فرزندان اسکار و امیلی اکدال هستند که در حدود سال 1907 در اوپسالا بازیگر بودند، اما فیلم نمای کلی از خانواده بزرگ اکدال را به تصویر می‌کشد که تحت سرپرستی مادربزرگ هلن است و شامل دایی‌ها و عموهایی چون گوستاو آدولف (یک رستوران‌دار و شخصیت کمدی فیلم) و کارل (استادی که به بدهی افتاده و در یک ازدواج بدون عشق گرفتار شده) و همسران و فرزندان آن‌ها و همچنین فروشنده یهودی فداکار ایزاک یعقوبی می‌باشد. این خانواده سوئدی در یک شکوه قدیمی زندگی می‌کند که برای تماشاگران امروزی سخت قابل باور است، به ویژه برای کشوری که سیستم طبقاتی آن پس از جنگ تقریباً ناپدید شده است. تعامل منظم میان افرادی که به هم نزدیک نیستند و احترام خدمتکاران به کارفرمایان، حرکاتی را ایجاد می‌کند که برای ما تماشاگران قرن 21 به طرز عجیبی ناآشناست. به نوعی، فانی و الکساندر شبیه به رمان‌های بزرگ یک قرن پیش است که توسط تولستوی یا گالزورتی نوشته شده‌اند و به نوسانات یک خانواده کامل می‌پردازند. با این حال، درام خانوادگی وسیع‌تر تنها پس‌زمینه‌ای برای یک درام شخصی‌تر است: فانی و الکساندر به زودی یتیم می‌شوند و مادر بیوه آن‌ها در نهایت دوباره ازدواج می‌کند، این بار با یک کشیش خشن. کودکان از آزادی و آسایش خانه اکدال به محل سکونت سخت‌گیرانه اسقف منتقل می‌شوند، جایی که به خاطر کوچک‌ترین تخلفی تنبیه می‌شوند. عذاب اکدال‌ها در زیر سایه اسقف، بحران بزرگ فیلم است و آزادی غیرمنتظره آن‌ها از این وضعیت، بار سنگینی را بر دوش الکساندر می‌گذارد که او را در مسیر بزرگسالی‌اش همراهی می‌کند. نسخه تلویزیونی اصلی، بهترین راه برای تماشای شاهکار پایانی برگمان است. از طول آن نترسید: 5 ساعت در عصری که مردم می‌توانند یک فصل کامل از یک کمدی را در یک نشستن تماشا کنند، نباید مشکلی باشد. فانی و الکساندر سینمای کند و تفکرآمیز مانند آثار آندری تارکوفسکی یا بلا تار نیست، بلکه برگمان همیشه در حال ارائه درام‌های کوچک جذاب به تماشاگر است. نسخه سینمایی که برگمان با نهایت تأسف آن را تهیه کرد، فیلمی بسیار متفاوت و ضعیف‌تر است که بخش‌های زیادی از جادوگری و واقع‌گرایی جادویی فیلم را حذف کرده است. در این فیلم، فانی و الکساندر (پرنیلا الوین و برتیل گووه) زندگی شاد و مرفهی را با پدر مدیر تئاترشان "اسکار" (آلن ادوال) و مادر "امیلی" (اوا فرولینگ) می‌گذرانند و منتظر کریسمس هستند. پس از برگزاری مهمانی‌ها و خوش‌گذرانی‌ها، پدر به ناگاه بیمار می‌شود و مرگ او به سرعت اتفاق می‌افتد. مادرشان به زودی توسط اسقف سخت‌گیر "ورژروس" (یان مالمسجو) که دیدگاه متفاوتی نسبت به تربیت کودکان دارد، مورد توجه قرار می‌گیرد. با ازدواج آن‌ها، زندگی "الکساندر" به ویژه به شدت دشوار می‌شود. "امیلی" در ابتدا نسبت به سیاست‌های شوهر جدیدش تساهل دارد، اما به تدریج از او متنفر می‌شود و سعی می‌کند راهی برای بازگشت به خانواده‌ای که در آن عشق وجود دارد، پیدا کند. این فیلم کمی اپیزودیک است؛ فاز اول شادی را نشان می‌دهد، فاز دوم ازدواج را، و فاز سوم - فرار از ازدواج - و فاز دوم برای من بهترین بخش است. بازی بسیار سرد کننده مالمسجو به عنوان یک مرد خشن خدا، تلاش روحی جوان گووه را نیز به خوبی نمایان می‌کند، چرا که "الکساندر" قطعاً فردی تسلیم‌شونده نیست. طراحی این فیلم تضاد خوبی را بین شکوه نسبتاً قرمز-مخملی خانه اولیه آن‌ها و سختی محل زندگی اسقف به نمایش می‌گذارد و تغییر نسبی در دینامیک خانوادگی آن‌ها را نشان می‌دهد. دانیل بل موسیقی متن مناسبی برای بالا و پایین‌های این دو کودک و به تدریج مادرشان فراهم می‌کند. همچنین، ایفای نقش فرولینگ حس ناامیدی و خشم شخصیتش را به خوبی منتقل می‌کند، زیرا او متوجه می‌شود که این یک دنیای مردانه است و او به‌طور عمده تحت تأثیر موقعیت شوهرش قرار دارد. این فیلم کمی با تأخیر شروع می‌شود و برگمان زمان خود را صرف معرفی شخصیت‌هایی می‌کند که درجات مختلفی از ارتباط با موضوع اصلی دارند، اما در نهایت احساسی ایجاد می‌کند که این یک خانواده و یک جامعه است - و برخی از قطعات به خوبی با هم تناسب می‌یابند. در مورد پایان فیلم؟ خوب، من از آن خوشم آمد! این فیلم به بهترین شکل روی صفحه بزرگ به نمایش در می‌آید. زیبایی‌شناسی آن به این شیوه مؤثرتر و قابل درک‌تر است و از مدت زمان سه ساعت نترسید - واقعاً پس از شروع، به سرعت پیش می‌رود.